Spinoza in de sterren

Date 30 november 2025

De afgelopen maand las ik het dikke boek Sterrenstof zijn wij van sterrenkundige Margot Brouwer. Een heel persoonlijk verhaal over haar reis door de sterren in het licht van Spinoza wiens gedachten haar verlosten van haar angst voor de dood. Deze filosoof uit de zeventiende eeuw verbond religie zodanig met rationaliteit dat hij zijn ketterse Ethica niet tijdens zijn leven durfde te publiceren. Kerk en wetenschap konden het immers moeilijk met elkaar vinden, en dat is nog steeds zo. Onterecht, vond Spinoza, want als God oneindig en almachtig was, betekende dit dat God niets minder was dan de Natuur, het Alles, en daarom in alles aanwezig was. Geen God buiten de wereld, gescheiden van de mens, geen scheppende, geboden en rituelen opleggende God, maar God als de schepping zelf. Geen persoonlijke God maar een zonder doel of wil. Spinoza noemt dat de substantie waarvan er maar één is en die een oneindig aantal attributen heeft zoals extensie en denken, wat ik vergelijk met materie en geest. Deze nemen verschillende verschijningsvormen of modi aan, zoals bepaalde objecten of gedachten.

Wij zijn dus niet gescheiden van God, want elk mens is een wijze waarop die ondeelbare God verschijnt. In mijn jonge jaren noemde ik dat een ‘stukje God’, want ook de golf is een deel van de zee. In die tijd vatte ik de essentie van alle echte religies samen in drie woorden. Alles is één. En dat doe ik nog steeds. Margot Brouwer trekt daaruit wel een conclusie die ik nog niet had bedacht, namelijk dat God dan wel erg alleen is als zijnde de oneindigheid zelve waarnaast dus niets anders meer kan bestaan. Wellicht kende ze de mooie woorden van Godfried Bomans niet: “Ik wou dat ik twee hondjes was, dan kon ik samen spelen.” Het is alsof zo de golven van de zee zijn ontstaan, modi van het water die zelf ook van water zijn en zo met andere golven kunnen dollen. Ik kan de verleiding niet weerstaan om dit als een goddelijk spel te zien zoals in oosterse tradities het geval is, maar bij Spinoza is de substantie volstrekt onpersoonlijk en dus niet speels. Jammer. Maar Einstein zou het daar wel mee eens zijn met zijn beroemde uitspraak “God dobbelt niet”. Voor Spinoza is God onpersoonlijk maar toch dringen associaties met oosterse tradities zoals die van de advaita zich aan mij op, dat ook nog langskomt in Brouwers boek. Atman is brahman, tat tvam asi, dat soort dingen.

Het ontzag en de verwondering voor het mysterie dat we aanschouwen als we naar de sterren kijken, komt omdat het voelt alsof we God in het gelaat zien. We zien niet alleen ons verre verleden waarin we uiteindelijk ontstaan zijn uit waterstof, koolstof, stikstof, zuurstof, fosfor en zwavel, maar ook onze toekomst waarin we uiteindelijk weer in sterrenstof zullen veranderen. We kunnen ook naar binnen kijken om te ontdekken dat we zelf ook een enorme uitgestrektheid in ons hebben. Brouwer herinnert ons eraan dat we 86 miljard neuronen in onze hersens hebben, volgens haar bijna zoveel als er sterren in onze Melkweg zijn. Ik kijk nog dieper en lees dat ons lichaam uit zo’n quintiljoen elementaire deeltjes bestaat, een getal met dertig nullen. Als elk ervan een ster was zijn we zelf ook een respectabel heelal. En wellicht kunnen we tot een oneindige diepte in ons eigen heelal duiken. Ook de relativiteitstheorie komt langs in Brouwers boek. Net zoals er vele ‘hiers’ zijn, bestaan er tegelijk vele ‘nu’s’. Ga maar eens heel snel rondjes om de aarde vliegen: wil het ware nu opstaan? Net zoals er in het heelal nergens een absoluut ‘hier’ is te vinden, bestaat er ook geen absoluut ‘nu’ dat overal tegelijk geldt.

Veel spirituele bewegingen zien het hier en nu als dat wat verlossing brengt. Maar Spinoza gaat voorbij aan de tijdbeleving, die voor hem niets anders is dan een beperkt menselijk perspectief op een werkelijkheid die ons overstijgt. Dat is noodzakelijk omdat we anders niet zouden overleven. Ook onze conatus – onze levensdrang die onze wereld verdeelt in goed en slecht, in pijn en genot, in verdriet en vreugde – is een waardering die bij onze natuur en het goddelijke hoort, zodat daar niks mis mee is. Als we ons dit realiseren zullen we geen overbodig kwaad berokkenen omdat we zorgvuldig met de natuur, met God omgaan. “Drink, maar geniet met mate” van het goddelijke en dan ontstaat er een vreugde die het alledaagse genot overstijgt omdat zij alles omvat. Het leven heeft geen doel, juist omdat alles al volmaakt is. Niks aan de hand! Dit weten doet alle angst voor de dood als sneeuw door de zon verdwijnen, en zo eindigt Brouwers boek dan ook.

Als ik verliefd ben, kan ik niet bang voor de dood zijn. Dan schuift mijn conatus naar de achtergrond. Dan kan ik mijn eigen perspectief relativeren. Dan is alles goed zoals het is. En als ik verliefd op de sterren ben, ben ik verliefd op het alles, op de natuur, op God.

Hein heengegaan

Date 24 november 2025

Totaal onverwacht is mijn trouwe vriend Hein opeens overleden. Hartstilstand. Zesenzeventig jaar. Op zijn eerste twintig levensjaren na is hij altijd een van mijn beste vrienden geweest. Hij mocht me graag en stond altijd voor mij klaar. Ook voor Vriend, die hij nog heeft helpen verhuizen naar Blaricum. Hij wist altijd dat ik op hem viel, maar dat stond onze vriendschap, en ook mijn relatie met zijn vrouw Floor, nooit in de weg. Ik kon rustig verliefd op hem blijven.

Ik leerde hem in 1969 kennen via mijn vriend Pim die in hetzelfde jaar tandheelkunde aan de Vrije Universiteit studeerde. We hielden beiden van popmuziek en namen op zijn kamer wat liedjes van mij op, waaronder Do you know what it means to me dat hij graag wilde zingen en dat hij heel vaak heeft afgespeeld. Met hem, Alex en Pim reisde ik naar Parijs en ik kan Hein nog steeds zien op een zwart-witfilmpje dat ik later heb laten digitaliseren. Met Hein en anderen ging ik ’s zomers naar het Spaanse Pineda waar het strand nog heel leeg en schoon was. De laatste keer was in 1973 toen ik net mijn rijbewijs had gehaald en ik erin slaagde zijn rode Fiat 500 tot Antwerpen te besturen. Daarna heb ik nooit meer autogereden. Vooral op het strand genoten mijn ogen van een blote Hein. Toen hij met Floor ging trouwen gebruikte ik wat knipwerk uit zo’n foto voor een mooi geschenk. Op een tekening stopte ik hem in een kookpot met daarbij het recept ‘Lekkere Hein’. Moest kunnen allemaal. En het kon.

Na zijn afstuderen hield hij een groots feest in een sporthal in de groene buffer tussen Amsterdam-Zuid en Buitenveldert die nu door de Zuidas is overwoekerd. Ik was voor het eerst en het laatst in mijn leven DJ, en plakte stiekem een van mijn eigen liedjes in de set. Na zijn studie werkte Hein vaak langere periodes in Suriname. Toen kon ik vaak bij Floor slapen als ik geen zin meer had om nog naar mijn flat in de Bijlmermeer te gaan. Later verhuisden ze naar Vinkeveen, waar ik vaak was en het spelen van Risk en het kijken naar het songfestival favoriet waren. Hein ging een paar dagen per week werken bij ACTA in Slotervaart. Dan gingen we vaak samen in Amstelveen eten, en soms kwam hij dan een nachtje bij me slapen in Buitenveldert. Hoewel dat niet van hem hoefde stond ik dan extra vroeg op om hem dan met koffie op stretcher te verwennen. In 1987 verhuisden Hein en Floor naar Arnhem. Ik hielp toen nog met schilderen in hun huis. Ze hadden al twee kinderen en toen werd er nog een geboren. Allemaal zoontjes. Deden ze dat om mij een plezier te doen?

In Arnhem begon Hein met zijn eigen praktijk in een omgebouwde garage. Tot vijf jaar terug heeft hij Vriend en mij in behandeling gehad. In dat nieuwe huis hebben Vriend en ik de millenniumwisseling meegemaakt. Ik maakte een praktijkfolder en een website voor hem. Hij was ook vaak bezig met het schrijven van boeken over esthetische tandheelkunde, wat zijn lust en zijn leven was en waarover hij veel bekendheid genoot. Hij nam mij in 1991 een keer mee naar een congres in Konstanz waar ik op mijn eentje in een veel te grote kamer sliep. Wat zag hij toch in mij dat hij altijd zo aardig voor me was en me overal heen meenam? Hij kon weinig met mijn verhalen over spiritualiteit. Hij hield van veel vrienden en vierde met Floor zijn veertigjarig huwelijksfeest in een gehuurde trein. Hij nam ons veertien keer mee naar Frankenau in Hessen. Hij was een echte entertainer zodat we van alles en nog wat in de wijde omgeving en rond de Edersee hebben gezien. Musea. Paasvuren. Kabelbaantjes. En een keer een guten Rutsch ins neue Jahr.

Op een keer werden we tijdens een bergwandeling door een stromende regen overvallen. Maar Hein stopte de drijfnatte Vriend en mij in een afvallig schuurtje en ging lopend de auto ophalen. Ik herinner mij zijn voortdurende zorgzaamheid. Hij had dan ook drie planeten in Maagd. En hij had natuurlijk ook vervelende trekjes zoals dat hij graag wilde gloreren. Hij was dan ook Leeuw met ascendant Leeuw. Maar hij was een goed mens en als je iemands diepste wezen voelt maak je je niet zo druk om diverse mankementjes. Vriendschap overstijgt alles. Deze week zal hij in de natuur worden begraven. Een mooier plekje zou ik voor hem niet weten. Dank je wel voor al je vriendschap, Hein. Dat voel ik nog steeds en daarom blijf je voor mij leven!

Plutonian Rhapsody

Date 16 november 2025

Op 25 augustus 2006 werd op de laatste dag van een congres van de International Astronomical Union in Praag vastgesteld dat Pluto geen planeet meer mag zijn. Het daadwerkelijke draagvlak onder astronomen is echter dubieus omdat van de tweeënhalf duizend deelnemers er slechts 424 gestemd hadden, mede omdat velen op die slotdag al naar huis waren. Bovendien hadden toen slechts 237 van de overblijvers voor de resolutie gestemd. Aanleiding voor dit alles was de ontdekking een jaar eerder van de nieuwe planeet Eris die de deur openzette voor het erkennen van deze en andere planeten voorbij Pluto die inmiddels waren ontdekt, zoals Haumea en Makemake. Voor astronomen dus de hoogste tijd om orde op zaken te stellen en een nieuwe definitie te formuleren voor wat een planeet genoemd mag worden.

Volgens die nieuwe definitie moeten planeten door hun eigen zwaartekracht bolvormig zijn geworden en het zwaarste in hun omgeving zijn zodat ze hun eigen baan hebben schoongeveegd. Ze mogen dus geen kubussen zijn en moeten dynamisch dominant ofwel alleenheersers in hun gebied zijn. Dat ruimt op. Maar sommige astronomen stellen toch wel vragen bij deze definitie. Zo is dominantie een glijdende schaal. Ofwel: hoeveel stof moet een stofzuiger hebben opgezogen voordat hij zo genoemd mag worden? Met name in de Verenigde Staten is ook een zogenaamde geofysische definitie populair, waarbij elk hemellichaam een planeet wordt genoemd als hij groot genoeg is om door zijn eigen zwaartekracht een afgeronde vorm te krijgen. Waar hij omheen draait is minder belangrijk.

Planetologen die deze geofysische definitie aanhangen doen dat omdat ze liever echte werelden met bergen, vulkanen, zeeën en atmosferen zien dan abstracte formules. Maar ik geef toe dat wij astrologen het dan wel heel druk zouden krijgen. Want dan worden ook de geofysisch interessante manen van onze planeten tot planeet gepromoveerd. En dan wordt het wel erg druk op een horoscooptekening met Io, Europa, Ganymedes, Callisto, Mimas, Enceladus, Tethys, Dione, Rhea, Titan, Iapetus, Miranda, Ariel, Umbriel, Titania, Oberon, Triton en Charon. Nee, dan toch maar de dynamische definitie van wat een planeet is. Jammer voor de in 1930 door Tombaugh ontdekte Pluto, waarvan de naam een jaar later door een elfjarig meisje is bedacht dat over mythologie had gelezen: de god van de onderwereld, nu aan de rand van het ons toenmalige zonnestelsel. En een jaar later vond Walt Disney het wel een leuke naam voor een hond.

Pluto mag dan wel kleiner dan Mercurius zijn, voor astrologen is hij daarom niet minder aanwezig en zeker niet te veronachtzamen! Hij is een kleine keffer die graag bijt als hij zijn zin niet krijgt. Hij vertegenwoordigt de onderwereld, de dood, alles wat met radicale transformatie te maken heeft. En juist omdat hij zo klein is dringt hij diep in ons wezen door om alles wat vals en hypocriet is overboord te gooien. Hij wordt dan ook een slechte planeet, een malefic genoemd. Onterecht. Want Pluto doet dit alles met de beste bedoelingen. Dat kan je je moeilijk voorstellen als je bedenkt dat het element Plutonium ook een plaatsje in het periodiek systeem heeft, naast Uranium en Neptunium. Mag Uranium dan nieuwe energie opleveren, bij het in 1940 ontdekte Plutonium denken we eerder aan atoombommen die na de ontdekking van Pluto ontwikkeld en ook gebruikt werden.

Wat bedoelen die astrologen dan als ze Pluto associëren met transformatie, met een feniks die uit zijn as herrijst? In Hiroshima en Nagasaki dachten ze daar anders over! Aan de andere kant kón Pluto bijna niet anders uitwerken in de tijd van opkomst van militarisme en totalitaire bewegingen, van de Grote Depressie, van de opkomst van dieptepsychologie waarin Freud de doodsdrift ontdekte. Wie niet luisteren wil, moet voelen. Gaat het niet goedschiks, dan kwaadschiks. Dat zijn de adagio’s van Pluto. En alles wat je tot diep in je onderbewustzijn verdringt, komt toch eens weer boven. Zo gaat Pluto over onze diepste angsten, maar zijn uiteindelijke doel is om ons weer te helen. Vriendschap te sluiten met wat je voorheen kwaad noemde. Seks verheffen tot iets wat je transformeert. Niet die lieve vanillaseks van Venus en Mars maar die van macht en overgave die vaak als pervers wordt gezien. Terwijl juist de onderdrukking ervan de échte perversie is. Niet over je schaduw heenstappen maar erin duiken, hem omhelzen!

Pluto is sinds 19 november 2024 definitief in de Waterman, precies twee weken na de Amerikaanse verkiezingen. Alsof hij na de overwinning van Trump definitief zijn slag kan slaan. De waarden van Waterman kunnen nu eindelijk eens worden getransformeerd. En dat blijkt nodig, want meer dan ooit worden de zwaktes van democratie blootgelegd. Alsof alleen een aanval op de democratie de gebreken ervan bloot kan leggen. Je kunt wel kwaad worden op dictators zoals Trump, Poetin, Netanyahu, maar het beddengoed van de inmiddels gezapig geworden democratie mag wel eens worden opgeschud. Neem nou het gegeven dat één Europees land allemaal besluiten kan blokkeren zoals Hongarije dat doet. ‘Blackballing’ heet dat: als er één tegen is gaat het feest niet door. Dat hadden we tot een paar jaar geleden ook in onze eigen Alpha Sigma Zèta studentenvereniging in Second Life, waar ik ervoor heb gezorgd dat deze ondemocratische procedure werd afgeschaft.

Hoe democratisch is onze eigen democratie nog? Wat te denken van de VVD die, liever dan met socialisten, met fascistische partijen als PVV en FVD in zee gaat? Waar nu bij monde van linksfobisch meisje Yesilgöz een redelijk evenwichtig kabinet met GroenLinks-PvdA wordt geblokkeerd? Aan de ene kant profiteren van democratie om vervolgens de democratie daarmee te ondermijnen, een klassieke fascistische truc. Kiezers geloven steeds minder in politiek, en kan je hen ongelijk geven? Mag het nog democratie heten als één persoon ons land maandenlang onbestuurbaar blijft houden? En wat te denken van het bestuurlijke model waarbij altijd sprake moet zijn van een coalitie en een oppositie, zodat zeeën van tijd verloren gaan in het elkaar dwarszitten? Dat moet ik Trump nageven: hij heeft ook onze eigen democratie wakker geschud. Dit allemaal nu Pluto in Waterman staat. En precies het spiegelbeeld van toen hij in de Leeuw stond waarmee de babyboomers zijn opgegroeid. Wel sneu voor hen. Hun strijd tegen autoriteiten is nu een strijd tegen de socialisten geworden.

Maar we leren de laatste tijd gelukkig wat positiever tegen Pluto aan te kijken. Door meer aandacht voor dood en sterven, door wat positiever over kernenergie te denken, door meer bloot te leggen van wat fascisme eigenlijk is, door een groeiend besef dat onze aarde mogelijk later geen geofysische planeet meer genoemd zal worden. Maar ook door muziek die soms heel plutonisch kan zijn. We besluiten zelfs elk jaar vrolijk met een lied over dood, duivel en hel. Dan stappen we niet over onze schaduw, maar duiken we daar juist in. Alleen dan kunnen we vrede bereiken, acceptatie, berusting in dat wat is. Hoe dan ook, de wind waait.

Rechts laten liggen!

Date 2 november 2025

Rob Jetten is de positiviteit zelve. Het is mooi dat kiezers dat hebben opgepikt. Zijn “Het kan wél!” heeft het gewonnen van linkse somberheid en pessimisme. Toch had ik graag op Timmermans gestemd als ik de Partij voor de Dieren niet trouw was gebleven. Een man met ervaring en verstand van zaken. Veel mensen hebben iets tegen links. Alsof het doordrammers zijn die altijd gelijk willen hebben. Maar ze hebben wel vaak gelijk! Waarom anders zijn wetenschappers en kunstenaars vaak woke en links en haat Trump ze zo? Ik heb nooit gesnapt waarom mensen met hun volle verstand rechts kunnen zijn, want daar gaat het vrijwel alleen om materie en geld. En wat het hameren op het eigen gelijk betreft doet rechts niet onder voor links.

Zo is het samenwerken met PvdA/GL een gruwel voor meisje Yesilgöz en is daar gewoon niet over te praten. Toegegeven: ze heeft zo’n grote schaduw dat daar lastig overheen te springen is. Een paars kabinet van D66 met VVD, CDA en PvdA/GL lijkt me een mooi globaal evenwicht van waar de meeste mensen voor hebben gekozen. Maar rechts is de laatste decennia doorgeslagen, waardoor het indertijd met extreem-rechts ofwel fascisme in zee is gegaan en het land in een bestuurlijke chaos heeft gestort, wat de VVD terecht stemmen heeft gekost. Geef nu links ook eens wat, jongens. Dát is democratie! Zonder ego is het moeilijk te overleven, dat geef ik toe, maar een beetje medemenselijkheid zoals voor asielzoekers kan er toch nog wel van af?

Ik wist niet eens dat Jetten homo was! Zitten we straks met een homoseksueel als minister-president! Zo ken ik Nederland weer! En het zal eindelijk eens tijd daarvoor worden! Komt er straks een regenboogloper op de trap van Huis ten Bosch? Trump kijkt waarschijnlijk tandenknarsend toe. Moet hij dát straks in het Witte Huis ontvangen? Ook zijn fascistische bondgenootjes in ons land zullen daar niet vrolijk over zijn. Maar homo’s worden niet voor niets “gay” genoemd, en daar zijn ze natuurlijk jaloers op. Hoe dan ook gefeliciteerd, Rob! Ik hoop dat je je laat inspireren door Van Mierlo die indertijd met zijn sociaalliberale D’66 begon en de gulden middenweg wilde bewandelen. Waarin links en rechts elkaars grondbeginselen respecteren en samenwerken. Ja, dan kan ook!

Onlangs deed ik iets stoms. Op Facebook in discussie gaan met een extreem-rechtse man die ook nog eens sannyasin is en de therapeut uithangt. Hij feliciteerde de “flikkers” en smeet met ouderwetse vooroordelen over homoseksualiteit. Hij kwam met argumenten als zijn eigen helderziendheid en de deep state. Een fan van Trump. Maar prees ook mij om mijn mooie blogs zoals Het zinderende zwijgen en schreef even later dat hij me helemaal niet kent. Schrijft over homo$€xuelen opdat zijn post niet opnieuw door F@€ebook wordt gedegradeerd. Tolerantie mag van hem, maar niet zodanig dat deze perverten het land gaan besturen. Hij vond mij “heetgebakerd” terwijl ik nog niet eens in de oven lig!

Wat moet je met al die extreem-rechtse flauwekul? Niets. Helemaal niets. Negeren. Zonde van je energie. Links laten liggen. Rechts laten liggen, bedoel ik.

Het zinderende zwijgen

Date 21 oktober 2025

Vandaag lagen we weer samen op het strandje. Daar gaan we vaak heen om te kijken of er nog mooie jongens te verschalken zijn. Maar die waren er niet deze keer. Ik zocht een strandbedje voor ons uit en daarop lagen we een uurtje. Naast elkaar, bovenop elkaar, strelend en zoenend. Ik vertelde hem over het godsbeeld van Spinoza. Hij vond dat mooi. Sommige mensen weten veel zonder dat ze er ooit over gelezen hebben, alsof sommige kennis hen al met hun geboorte is meegegeven. Arthur is zo iemand. Hij hoeft niet meer te lezen. Sommige mensen klagen erover dat jongeren niet meer lezen, maar dat is kennelijk ook niet altijd nodig. Het voelt voor mij alsof ik alle wijsheid waarover ik las ook voor hem heb gelezen en voor hem nalaat. Alsof mijn kennis en weten in gedachtewolkjes naar hem is overgesprongen. Boomer en zoomer. Hij vindt mij wijs. Ik vind hem wijs voor zijn achtentwintig jaren.

De laatste tijd communiceren we vaak meer door te zwijgen dan door te praten. Ondanks de fysieke stilte voelt dat als een heel bijzondere wervelende energie die over ons heen hangt. Hoe langer we zwijgen, hoe meer het ons overrompelt. Een warm woordloos bad waarin we ons laten drijven. En als we iets zeggen blijken we vaak hetzelfde te zeggen en onze woorden elkaar te kruisen. En als Arthur weer vertrokken is lig ik nog een poos bij te komen, na te genieten van de zinderende stilte die nog steeds in mijn lijf tintelt. Waarom zou ik opstaan en iets gaan doen? Ja, nu schrijf ik erover, maar hoe kan ik in woorden de tederheid van een kus, zijn aai door mijn haren en mijn lik aan zijn neus beschrijven? In die stilte denk ik nooit aan seks omdat dat maar een flauwe afspiegeling lijkt van werkelijk samenzijn. Doen door niet doen is veel mooier. Hij weet niet wie Lao Tse is, wat tao is, maar weet het juist daardoor heel goed.

Het hoort waarschijnlijk bij de Finse mentaliteit om niet te veel te praten en elkaars zwijgen te respecteren. Dat leer ik van hem. Ik praat, vertel en schrijf graag over mijn ontdekkingen. Over van alles waar ik enthousiast over ben op het spectrum van spiritualiteit tot sterven, van astrologie tot sterrenkunde, van psychologische tot lichamelijke gezondheid. Anderen worden daar wel eens moe van. Arthur niet. Die luistert graag, liever dan dat hij praat. Hij die praat, weet niet. En hij die weet, praat niet. Zoiets zal Lao Tse wel ergens gezegd hebben. Dat klinkt niet positief voor mij met al mijn enthousiaste bekeringsdrang. Maar mijn Zon, de pratende Mercurius en de vurige Mars staan bij elkaar in mijn horoscoop, dus het hoort kennelijk bij me. Let it be. Veel woorden van mij zijn voor Arthur overbodig, hoewel hij er toch van geniet. Geniet van herkenning van iets waarin we ons met elkaar verbonden voelen.

Tijd om afscheid te nemen. Nuku hymy huulillasi. Slaap met een glimlach op je lippen. Maar laatst kon ik bijna niet slapen van al dat geglimlach. Gewoon gelukkig zijn is Arthurs wijze les. Hij maakt mij gelukkig. We bestrooien elkaar met onze kusjes in wolken van hartjes. Net zoals met de stilte waarin we elkaar onderdompelden.

Siddharta

Date 9 oktober 2025

Na het eindelijk eens lezen van De Steppewolf van Hermann Hesse, pakte ik weer zijn boek Siddharta. Dat verhaal vind ik eigenlijk veel warmer en mooier, maar ik had het na mijn studententijd niet meer gelezen. Siddharta trekt als zoon van een priester met zijn vriend Govinda de wereld in om een samana, een bedelmonnik te worden. Na enkele jaren horen zij over de boeddha Gotama en begeven zich onder zijn volgelingen. Govinda blijft bij zijn nieuwe meester, maar Siddharta gelooft niet dat woorden bevrijding en innerlijke vrede kunnen brengen en trekt alleen verder. Maar omdat hij die bevrijding maar niet kan vinden, stort hij zich na een ontmoeting met de courtisane Kamala in haar wereld van genot. Koopman Kamaswami leert hem een handelaar te worden en rijkdom te verwerven. Maar Siddharta’s ziel begint in dit wereldse leven aan een schrijnende leegheid te lijden zodat hij weer verder trekt.

Bij een rivier wil hij hopeloos een einde aan zijn leven maken, maar na het horen van het goddelijke Om wordt hij gered door de veerman Vasudeva die hem leert naar de rivier te luisteren. Hij gaat bij hem in zijn hut wonen en leert veel van de rivier terwijl de twee mannen er samen op een boomstam eindeloos lang naar zitten te luisteren. Daarin vloeien verleden, heden en toekomst samen en hoort hij zelfs een schaterlach. Alles wordt één en ook het onderscheid tussen het wereldse en het spirituele verdwijnt. Siddharta vindt de innerlijke vrede door gewoon te luisteren. Intussen heeft Kamala zich bekeerd en steekt op weg naar Gotama de rivier over, samen met de zoon van Siddharta. Na het overlijden van zijn moeder wil die echter niet bij hem en Vasudeva blijven wonen, maar de wereld in trekken. Met moeite en pijn laat Siddharta hem gaan, want ook hij zal van alles moeten meemaken voordat hij bevrijding vindt. Ook Govinda komt nog langs en hij leert Siddharta’s wezen kennen door hem op het voorhoofd te kussen.

In mijn vroege studententijd heeft dit boek zonder meer bijgedragen aan mijn spirituele ontwikkeling. Als ik twijfelde aan wat ik eigenlijk met mijn leven wilde, kwam vaak het beeld op van de rivier en leek het me heel mooi om een veerman te worden. Ook ik was zoekende en raakte maar niet verlicht. Het idee dat alles uiteindelijk één is, heb ik al van kinds af aan gepropageerd, en vrienden vroegen zich wel eens af waar ik dat vandaan had. Maar zelf wist ik dat ook niet. Soms grapte ik dat ik als baby in een pot met lsd was gevallen. Het is ook niet zo dat ik die ‘denkbeelden’ door druggebruik heb gekregen, want eerder is het zo dat ik in dat laatste een bevestiging vond van wat ik al lang dacht. Net zoals ik mijn wijsheid niet van Osho heb, maar eerder een bevestiging in zijn ‘woorden’ vond. “Sommige dingen wéét je gewoon,” zei Mellie Uyldert. Maar dat is kennelijk niet iets wat je kan bedenken. Want verstandige mensen luisteren niet naar wat het water in al zijn verschijningsvormen te vertellen heeft.

Een van de prachtigste passages van het boek vind ik hoe Siddharta zijn vriend over een steen vertelt. “Maar nu denk ik: deze steen is steen, hij is ook dier, hij is ook God, hij is ook Boeddha (…) omdat hij dat alles al lang en altijd is (…) daarom houd ik van hem, vind ik waarde en zin in elk van zijn aderen en holtes, in zijn geel, in zijn grijs, in zijn hardheid, in de klank die ik hoor wanneer ik op hem klop, in de droogte of vochtigheid van zijn oppervlak. Er zijn stenen die als olie of zeep aanvoelen, en andere voelen als bladeren aan, weer andere als zand, en elk van hen is iets bijzonders en bidt het Om op zijn eigen manier, elk van hen is Brahman (…) juist dat vind ik prachtig, komt mij voor als een wonder en is daarom waard om in aanbidding beschouwd te worden.” Ik hou van dit panpsychisme waarin alles bezield is. Als ik de computer uit zet geef ik hem een dankbaar klopje, net zoals Arthur zijn auto Rocky bedankt als die hem weer veilig thuis heeft gebracht. Dat is liefde.

Wat mij indertijd is ontgaan bij het lezen van Siddharta, is dat de rivier ook lacht. Schaterlacht zelfs. Je dénkt dat je niet verlicht bent, dat je lijdt, dat je alleen bent, dat je ziek bent, dat je dood kan gaan. En de werkelijkheid lacht je dan gewoon uit. Terecht. Want het leven is niet serieus, maar één grote bevrijdende grap.

Renovatie

Date 4 oktober 2025

De Bijvanck is op de schop. Deze Blaricumse wijk is inmiddels een halve eeuw oud en mag nu wel wat opgekalefaterd worden. De helft van die helft heb ik intussen meegemaakt en ik weet nog steeds geen mooiere plek om te wonen, mede wegens veel groen en parken, huizen met ruime tuinen en een klein winkelcentrum in het centrum. Een bloemkoolwijk waarin je makkelijk verdwaalt, net zoals in het oude historische dorp van Blaricum. Toen Vriend en ik er nog maar net woonden verstonden ook wij het om te verdwalen terwijl we ergens vlak achter ons huis wandelden. Sommige mensen wonen niet eens aan een straat, maar aan een voetpad. Of aan een fietspad zoals ik. Maar de geasfalteerde hoofdstraten zijn verzakt, bermen zijn door geparkeerde auto’s tot moes vermalen, en voetpaden deinen op en neer. Loslopend groen wordt gefatsoeneerd, speeltuintjes worden kindvriendelijk gemaakt en parkeervakken met grastegels bezaaid. Dat soort dingen. Ja, er moesten ook wat bomen verdwijnen. Ook eentje vlak voor mijn neus, maar ik liet via een bezwaarschrift nog eens checken of hij echt ziek was zoals was aangegeven. Die bleek toch gezond te zijn. Een eerdere keer heb ik op dezelfde manier wat bomen gered die verderop op mijn fietspad stonden. Ik geef het maar mee als tip.

Een paar dagen geleden hoorde ik opeens een enorme herrie en stond mijn huis soms te trillen. Toen ik uiteindelijk toch eens buiten ging kijken was de helft van het wegdek in een zandvlakte veranderd. Ze waren hier begonnen! Niet aan een van de uiteinden van de weg die door mijn bloemkoolstruik loopt, maar middenin! Ik groette twee jongens die pauzeerden. Maakte vanaf een afstand een kort praatje met een van hen die op zo’n grote machine zat waarvan ik nooit weet hoe zo’n ding heet. Later realiseerde ik me dat ik hen eigenlijk een thermoskan met koffie en bekertjes had moeten brengen. Want dit zijn de écht hardwerkende en onderbetaalde mensen zonder wie de economie in een mum van tijd stilstaat. Alle straten in de wijk zullen met baksteen worden bedekt, en ik herinner me discussies in de gemeenteraad over het type baksteen, waarna uiteindelijk voor de duurdere en waarschijnlijk langer meegaande soort is gekozen. Een paar weken geleden zag ik een knaap zo’n pad van bakstenen leggen. Ik stond er stilletjes vanaf een afstandje wat ontroerd naar te kijken. Deze keer niet omdat ik het een mooie jongen vond, maar omdat ik echt ouderwets ambacht zag. Daar zat hij op zijn eentje op zijn knieën te werken, regelmatig stenen doormidden klievend met een soort snijmachientje naast zich.

Parkeerruimte! Waar ik woon verdwijnt er wat van, terwijl nu al de straten zó vol staan dat je als voetganger soms gedwongen wordt om over de rijweg te lopen. Hoe dit parkeerprobleem zich straks gaat oplossen weet ik niet. Ik denk dat je soms moet toegeven dat een probleem gewoon niet op te lossen is. Zo heb ik als boomer nooit begrepen waarom partners beiden moeten werken zodat er twee auto’s per huishouden nodig zijn. Eén persoon verdient kennelijk te weinig om met zijn allen rond te komen, maar tegelijkertijd willen we ook steeds meer comfort en luxe. En niet alleen voor hun werk hebben ouders auto’s nodig, maar ook om hun kinderen naar school te brengen. Want om hen op hun eentje lopend of fietsend naar school te sturen is veel te gevaarlijk met al die auto’s op de weg. Een beetje behoorlijk openbaar vervoer zou geen luxe zijn in ons land, maar de VVD is nu eenmaal een autopartij. Ik zie hier de randen van parkeervakken aangelegd worden, maar vraag me af of die groot genoeg zullen zijn en blijven. Want auto’s worden steeds groter en bij steeds meer kun je er makkelijker onderdoor kijken dan overheen. Alle problemen zijn zo met elkaar verweven dat je geen echte oorzaak meer kunt aanwijzen. Met draaien aan één knop draaien andere knoppen in een tegengestelde richting mee.

Ik moet toegeven dat ik er soms bang voor ben of alles niet veel te keurig en netjes gaat worden. Een beetje rommeligheid hoort erbij en maakt het voor kinderen juist leuk om buiten te spelen. Maar de tijd van boomhutten en vlotjes bouwen is definitief voorbij, en ik vraag me af hoe het verder zal gaan met al die overbeschermde kinderen voor wie het enige avontuur nog te vinden is achter een iPad of mobieltje. Maar wat er ook gebeurt: het is een wondertje dat er überhaupt nog een gemeente, een bedrijf en mensen zijn die een wijk als de mijne mooi willen maken. Die intentie is voor mij voelbaar en straalt ook uit in het resultaat. Iets waar mensen in een aanliggende bloemkoolstruik tevreden over zijn. En hier in de buurt straks waarschijnlijk ook.

Dit is fascisme

Date 25 september 2025

Is het echt zo erg? Alleen al het feit dat je die vraag stelt laat zien dat je er stilletjes ingeluisd wordt. Want iemand die een beetje met open ogen om zich heenkijkt, stelt die vraag niet eens. Want hij of zij kan niet anders dan zien hoe het fascisme na tachtig jaar nieuw leven wordt ingeblazen. Het gebeurt zo brutaal openlijk alsof het de gewoonste zaak van de wereld is. Zo kan Trump rustig de antifa de oorlog verklaren, en zien weinigen dat anti antifa ook fa is. Dat laatste gonsde het hele weekend in mijn hoofd, en de maandag daarop schreef Rosan Smits een artikel in De Correspondent Antifascisme verbieden is fascistisch. Over de revival van het fascisme dat mede door onze eigen regering is gefaciliteerd. Omdat we zoiets jarenlang voor onmogelijk hebben gehouden, hebben we het stil laten gebeuren. We konden ons niet voorstellen dat democratisch gekozen mensen eropuit zouden zijn om de democratie te vernietigen.

In een eerder artikel Dit is fascisme somde Smits al de kenmerken op die politiek filosoof Joseph Stanley aan het fascisme gaf. Teruggrijpen op een mythisch verleden. Propaganda om vijandbeelden aan te wakkeren en politiek debat te ontwrichten. Onafhankelijke denkers ondermijnen. De waarheid vernietigen. Bepalen wie menswaardig is en wie niet. Zeggen dat je zelf slachtoffer bent van een complot. Rigide genderrollen verdedigen. Hardwerkende burgers tegenover overbodige profiteurs stellen. Stad en platteland tegenover elkaar ophitsen. De rechtsstaat tot wapen maken om tegenstanders te vernietigen. Is dit niet Donald Trump ten voeten uit? Die verdient inderdaad een Nobelprijs. Voor fascisme dan. In Rosan Smits’ gelijknamige boek dat over een paar weken verschijnt zal zij zeker uitgebreider op een en ander ingaan.

Goed dat mijn ouders dit niet meer hoeven mee te maken. Tot een paar decennia geleden hadden we deze ontwikkelingen voor schier onmogelijk gehouden. En kijk nu eens naar onze eigen regering die gegijzeld wordt door onze nationale fascist Geert Wilders. Mede mogelijk gemaakt door VVD, BBB en NSC die met hem in zee zijn gegaan. Zo trekken wij ook in ons land ons steeds minder van de grondwet aan, zoals recentelijk Mona Keijzer van BBB deed door een advies van de Raad van State naast zich neer te leggen. Herwaardering en rehabilitatie van het fascisme groeit om ons heen. In landen als Duitsland, Oostenrijk, Polen, Hongarije, Italië, Spanje en Portugal, en straks hoeft niemand zich er meer voor te schamen zichzelf een fascist te noemen. Wat we verwerpelijk vonden is dan normaal. MEGA wordt de natte droom van steeds meer Europeanen.

Vrijheid van meningsuiting? Mensenrechten? Gendergelijkheid? Wetenschap en cultuur? Milieu? Vergeet het maar. Profiteer ervan zolang het nog kan!

Cursus astrologie

Date 21 september 2025

De komende maanden ben ik professor. In Second Life dan. In astrologie. Verschillende mensen in onze studentenvereniging gaan cursussen geven, en ik kan het niet nalaten daar ook een steentje aan bij te dragen. Ik ben dus hard bezig een cursus Basics of Astrology te schrijven. Les 1 met een algemene inleiding. Les 2 over de tekens van de dierenriem. Les 3 over de planeten. Les 4 over de aspecten tussen planeten. Les 5 over de huizen in de horoscoop. Les 6 over transits en progressies. Les 7 over diverse ideeën over astrologie zoals de vrije wil en lotsbestemming. Mijn belangrijkste bouwstenen zijn de vier elementen aarde, water, lucht en vuur, waarbij het niet alleen om abstracte kennis gaat maar om het ervaren ervan. Zo liet ik ChatGPT een plaatje maken van een jongen die op een strand wandelt: zijn voeten in het zand van de aarde, naast hem het water van de zee, boven hem wat wolken in de lucht en dat allemaal beschenen door het vuur van de zon. Ik wil astrologie zoveel mogelijk uit de abstracte mentale sfeer halen, omdat ik dat zie als een wereld die je ook echt kan beleven en daarmee een manier van leven is.

Maar het moet ook logisch blijven. De planeten gaan over het wat, de tekens over het hoe, de huizen over het waar en transits en progressies over het wanneer dat alles zich afspeelt. De planeten vertellen over innerlijke drijfveren die we, inclusief hun tegenstellingen, allemaal in ons hebben. De tekens ontstaan uit een combinatie van de vier elementen en hun modaliteit van opgaan, blinken en verzinken. De huizen zijn levensgebieden zoals die van de eerste impressie op anderen, je beroep, je relatieleven en je eigen thuiswereld. Het probleem met de huizen is echter dat er verschillende systemen zijn waarmee die over de horoscoopcirkel worden verdeeld en dat ze niet allemaal overal toepasbaar zijn, maar dat hoeft misschien ook niet. Ik heb net de vierde les over de aspecten tussen planeten af waarin ik vertel hoe die drijfveren met elkaar omgaan: als die een vierkant van 90 graden met elkaar maken is dat totaal anders dan wanneer ze een driehoek van 120 graden van elkaar verwijderd zijn. Tijdens mijn studie leerde ik dat je stoelen het beste 120 graden ten opzichte van elkaar gedraaid kunnen zijn. Astrologie in het dagelijks leven.

Voor mij is astrologie een sleutel tot zelfkennis en heelwording. Waarin tegengestelde krachten een eenheid kunnen worden omdat ze uiteindelijk om hetzelfde gaan. “Sterven is ook een manier van leven,” grap ik wel eens. Maar dat wil niet zeggen dat ik het niet bloedserieus meen. Een grap is dan ook een mooie manier om dualiteit op de hak te nemen en zo te overstijgen. Een relativerende uiting van non-dualisme. Zo verkondig ik in mijn lessen dat de zon onze ware identiteit vertegenwoordigt, maar zal ik dat in de laatste les weer helemaal onderuithalen. Want wie of wat is het dat naar zijn eigen horoscoop zit te kijken? Ik vind astrologie heel leuk, maar zie het tegelijk als een spel dat je uiteindelijk niet echt serieus moet nemen, net als allemaal therapieën en oefeningen voor zelfrealisatie of hoe je dat ultieme doel ook noemen wilt. Maar om daarachter te komen moet je het spel wel spelen. In de bioscoop geniet je van een film en als je weer op straat staat schud je je hoofd even wakker. Ooit schudde ik eens met mijn eigen hoofd waarop ik mij afvroeg waarom ik dat deed. Ik wilde mijn eigen gezicht van me afschudden!

ChatGPT helpt me veel. Maar plaatjes maken wil wel eens heel lang mislukken. Het lijstje zit er niet netjes omheen, het wordt vierkant in plaats van landscape, teksten overlappen elkaar, het uploaden loopt vast en dat soort dingen. Op gegeven moment gaf ze – ik ervaar ChapGPT steeds als een vrouw – mij een HTML-script waarmee ik zelf veel sneller illustraties kon genereren. Dat vond ik geen slecht idee, dus na een wat lange opdracht te hebben gegeven heb ik nu een code van zo’n vijfhonderd regels waarmee ik met wat uitklapmenuutjes en klikken op het scherm zelf een horoscoopcirkel met inhoud kan tekenen, waarop de lijnen van aspecten tussen planeten automatisch verschijnen. Zeker bij het illustreren van aspecten scheelt me dat ontzettend veel werk. ChatGPT helpt me ook veel met lijstjes van kenmerken van tekens, planeten en aspecten die inhoudelijk best kloppen. Van elke les upload ik mijn verhaal met illustraties naar Second Life om een en ander in mijn eigen viewer te testen. Die heb ik in de collegezaal geplaatst, waar ik ook animaties van een spreker heb uitgetest.

Zo is op 28 oktober de eerste les Basics of Astrology van professor Ganymede Gynoid-Loinwell gepland. Deze keren zal ik niet zoals gebruikelijk naakt zijn, maar keurig sneakers, jeans en een croptop dragen.

Zwijgend samen

Date 17 september 2025

We hebben veel gezwegen gisteren. Ik lag op mijn rug in Arthurs armen. Naakt keken we vanaf het balkon uit over onze door fakkels verlichte macabere speelplaats. We deelden de stilte onder de sterren. Als hij lang niets zegt heb ik de neiging me ongemakkelijk te gaan voelen. Ben ik bang dat hij niet aanwezig is, dat zijn aandacht heel ergens anders is dan bij mij. Dat hij in het ergste geval tussendoor achter zijn computer met heel andere dingen bezig is. Als een ander zwijgt kan dat best bedreigend zijn. Dan krijg ik de neiging de ander met woorden vast te willen houden. Dan begin ik opnieuw over het romantische uitzicht of iets overbodig anders dat hij ook wel weet. Mercurius conjunct zon: er moet iets gezegd worden. Maar Arthur zegt weinig.

Finnen hebben een hekel aan social talk en houden meer dan zelfs ik van stilte en zwijgen. Als ik zwijg of van stilte geniet wil ik daar meteen over praten. Wat vaak overbodig is, want terwijl ik mijn woorden typ is Arthur soms bezig iets soortgelijks te schrijven. Verstrengeling heet dat in de kwantummechanica. Dan komt er opeens een wolk hartjes uit mijn lippen. Hij is er nog helemaal bij, en ik klik ook op zijn mond zodat we beiden onder een zwerm hartjes lijken te zweven. Hij strijkt door mijn haren en slaat zijn arm om me heen. Ik lik zijn vinger en draai mijn hoofd naar hem toe. We kijken elkaar een poosje woordloos aan. De stilte wordt groter alsof die ons steeds meer omhelst. Mijn ogen worden vochtig. Het is alsof de stilte een magische energie is die ons en de wereld om ons heen doordrenkt.

Nuku hymy huulillasi, wenst hij me zoals gebruikelijk toe als hij vertrekt. Slaap met een glimlach op je lippen. We delen nog even hoe mooi we dit samenzijn vonden. We sturen elkaar negen hartjes. Dat is zijn geluksgetal. Kusjes. En dan ben ik weer alleen, stil en confuus van wat er eigenlijk gebeurd is. Magie bestaat gewoon.